‘Fietsers een helmplicht? Dan voetgangers ook’

EWIJK – Enige tijd geleden werd bekend dat planbureaus voorstander zijn om een helmplicht voor e-bikes in te gaan voeren. De meningen over zo’n helmplicht lopen sterk uiteen. We vroegen aan Carlo van de Weijer (TU Eindhoven) en Jaap Kamminga (Fietsersbond) hoe zij tegen deze voorstellen aan kijken.

Recentelijk werd duidelijk dat planbureaus in de series Kansrijk Mobiliteitsbeleid 2020 pleiten voor een helmplicht voor e-bikes? Vindt u dit een goed plan?
Van de Weijer: “Nee, dat is helemaal geen goed plan. Niet alleen ik zeg dat, maar ook mensen die hier nog meer verstand van hebben. Onder de streep kan een fietshelmplicht zelfs ónveiliger en ongezonder uitpakken. Als er een helmplicht ingevoerd zou worden, dan gaat er minder gefietst worden. En dan krijg je dat er op den duur in het verkeer en in de inrichting van de wegen minder rekening met fietsers gehouden gaat worden.”
Kamminga: “Het is inderdaad geen goed plan omdat het grote gevolgen zal hebben voor het fietsgebruik. Mensen zullen dan minder of helemaal niet meer gaan fietsen. Invoering van zo’n helmplicht zal ook grote nadelige gevolgen hebben voor allerlei andere zaken waar het kabinet veel waarde aan hecht. Denk aan milieu en verkeerscongestie.”

Hoe groot schat u de kans in dat deze suggestie door de politieke partijen omarmd zal worden?
Kamminga: “Zeker heel klein. Uit een onderzoeksrapport van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) is een aantal jaren geleden naar voren gekomen dat er heel weinig draagvlak voor is. Ik verwacht niet dat hierin veel verschuiving opgetreden is. Er zullen weinig of misschien wel geen partijen zijn die dit plan toejuichen.”`
Van de Weijer: “De kans dat een algemene fietshelmplicht ingevoerd zal gaan worden schat ik in op bijna 0. Die gaat er zeker niet komen. Misschien voor kinderen tot 12 jaar of voor ouderen. Dat laatste zou ik al helemaal niet doen, omdat het voor hen juist heel goed is om te blijven fietsen. De gezondheidswinst is gewoon veel groter.”

Zou u helmplicht voor kinderen tot een bepaalde leeftijd de moeite van het overwegen waard zijn? Wellicht trekt dat ouders over de streep om het goede voorbeeld te geven en zelf ook een helm op te zetten.
Van de Weijer: “Het is juist een heel fout voorbeeld dat gegeven wordt, want het wekt de indruk dat een helm nodig is om veilig te kunnen fietsen. Als je het vanuit de slachtoffers beredeneert, dan kom je altijd letsels tegen die met een helm voorkomen hadden kunnen worden. Maar ik vind dat fundamenteel fout, want de oorzaak van het ongeluk ligt vaak buiten het slachtoffer. Bijvoorbeeld omdat het fietspad niet deugt of de automobilist niet uitkijkt. Nu moet de fietser als mogelijk slachtoffer de risico’s compenseren, terwijl je eigenlijk moet investeren in de infrastructuur, zodat ongelukken voorkomen worden. Ik vergelijk het wel eens met een scherpschutter die een straat onder vuur neemt. Dan pak je die en ga je de mensen niet vragen om een kogelvrij vest te dragen. Ik snap de discussie over de fietshelmplicht, maar er zijn ook heel veel ongelukken, waarbij een helm niets helpt. Je zou dan net zo goed voetgangers en automobilisten kunnen verplichten om een helm te dragen.
Kamminga: “Dat is inderdaad niet de moeite van het overwegen waard. Je straalt er alleen maar mee uit dat fietsen gevaarlijk zou zijn en dat moeten we niet willen uitstralen. Er zitten ook praktische bezwaren aan, want waar laten de kinderen die helmen. En als ze ‘m kwijt zijn, mogen ze dan niet naar huis fietsen? De effectiviteit van een verplichte kinderfietshelm valt flink te betwijfelen. Recentelijk heeft een Belgisch onderzoek aangetoond dat de meeste kinderhelmen op de markt helemaal niet effectief zijn. Dus met een helmplicht ga je van alles optuigen voor schijnveiligheid.”

In buitenland, vooral Duitsland, is het dragen van een fietshelm veel meer geaccepteerd dan in Nederland. Hoe verklaart u dat?
De Weijer: “Dat zou ik eerlijk gezegd niet weten. Fietsen is in Duitsland veel minder ingeburgerd dan bij ons, misschien dat het ‘m daarin zit. Een helm is een reden om iets minder of helemaal niet meer te doen. Voor kinderen in de puberteit moet hun haardracht cool zijn. Als je die verplicht een helm te dragen, dan ben je negatief bezig. In de discussie wordt vaak een vergelijking getrokken met skiën, maar daar is de situatie helemaal anders. Daar het dragen van een helm ook comfortabeler, en het gaat veel sneller.”
Kamminga: “De fietscultuur in Duitsland is totaal anders dan in Nederland. Daar wordt veel minder gefietst dan in Nederland. Duitsland heeft geen helmplicht, maar Australië wel, Daar zijn ze er van overtuigd dat het fietsgebruik veel meer zal groeien als die plicht er af gaat.”

Als vanuit de industrie tegengas gegeven wordt aan de invoering van een fietshelmplicht wordt dit snel gezien als economisch eigenbelang, omdat de e-bike verkoop dan mogelijk zal afnemen. Is dat vooroordeel terecht?
Kamminga: “Nee, totaal niet. Als dat wel terecht zou zijn is het zelfs een onderbouwing van de stelling dat het fietsgebruik zal afnemen. Het is misschien wel eigenbelang, maar dan nog altijd eigenlijk gebruik van dat eigenbelang. Wij steunen in dat opzicht de industrie, maar niet uit handelsbelang maar voor de gezondheid van fietsers.”
De Weijer: “Lobbyisten zullen zeker de argumenten zoeken die in hun eigen straatje past maar dat wil niet zeggen dat die argumenten onwaar zijn. Dat de industrie alleen maar tegen is omdat het anders de e-bike verkoop frustreer is iets wat je niet zomaar kan concluderen.”

Stel dat de fietshelmplicht voor e-bikes er daadwerkelijk komt, waar kiest u dan voor? De fiets laten staan op de helm op zetten?
Kamminga: “Ik denk allebei een beetje. Ik zit bij de Fietsersbond, dus een leven zónder fietsen kan ik me niet voorstellen. Ik heb nog geen e-bike, dus het zou bij mij ook niet spelen. Maar als ik een e-bike zou hebben, denk ik dat ik ‘m met helmplicht minder zou gebruiken dan zonder helmplicht. Ik zou de fiets alleen functioneel gebruiken, om boodschappen te doen of naar het werk te gaan, maar niet voor in de vrije tijd.”
De Weijer: “Ik zou ook minder snel geneigd zijn om de fiets te kiezen. En dat gaat dan ook gebeuren. In Australië zijn ze er trots op dat door de helmplicht 20% minder ongelukken gebeurd zijn, maar die statistieken kan je zo overhoophalen, omdat ze ook veel minder zijn gaan fietsen. Dus per gereden fietskilometer is het zelfs onveiliger geworden.”

De sectie Fietsen van RAI Vereniging behartigt de belangen voor en achter de schermen van de importeurs en fabrikanten van fietsen, fietsonderdelen en accessoires. Veel werkzaamheden en successen zijn behaald in nauwe samenwerking met de leden. Om deze betrokkenheid en activiteiten van RAI Vereniging breder zichtbaar te maken, publiceert NieuwsFiets.nu een serie interviews waarin de uiteenlopende thema’s nader belicht worden.

KLIK HIER voor Deel 1 – RAI Keurmerk Fietsverlichting
KLIK HIER voor Deel 2 – Vooruitblik op 2020
KLIK HIER voor Deel 3 – Fiets Awards en Fiets Innovatie Awards
KLIK HIER voor Deel 4 – Politie heeft geen eigenbelang bij fietsdiefsta