BRUSSEL (B) – Biedt de speed-pedelec een oplossing om, voor woon-werkverkeer, aan het nog steeds groeiende fileleed te ontsnappen? Dat was de kernvraag voor 365SNEL, een project in opdracht van het Vlaamse Departement Omgeving. Na bijna 2 jaar onderzoek kwamen KU Leuven en Mobi (VUB), met de steun van projectpartners AVERE Belgium en O2O, onlangs met het antwoord: ja, maar…
365SNEL omvatte een testvloot van ongeveer 15 speed-pedelecs. Die vloot is bij 10 verschillende bedrijven en organisaties uitgezet, variërend in grootte (van klein bedrijf tot internationale groep) en in aard (van onderwijsinstelling tot ziekenhuis). De oproep voor testrijders werd steevast enthousiast beantwoord. Niet minder dan 520 kandidaten dienden zich aan.
GEEN 45 KM/U | Voor en na de test werden de kandidaat-testrijders bevraagd, om uit te maken wat hen motiveerde en wat ze als hindernis beschouwden om een speed-pedelec uit te proberen. Dat onderzoek leverde enerzijds bevestiging op van en aantal resultaten uit eerder wetenschappelijk onderzoek. Anderzijds leidde het 365SNEL-onderzoek ook tot een aantal interessante, nieuwe bevindingen. De belangrijkste motivatie om een speed-pedelec uit te proberen voor de test was snelheid. Het gros van de kandidaat-testrijders bleek in de veronderstelling dat ze met een speed-pedelec constant 45 km/u zouden kunnen rijden en dat ze daardoor veel tijdswinst zouden boeken.
In 365SNEL werden niet alleen de testrijders, maar ook de speed-pedelecs zelf onder de loep genomen. Dit bracht aan het licht dat dé speed-pedelec niet bestaat, maar je kunt de verschillende soorten wel grosso modo in 2 groepen onderbrengen. Modellen uitgerust met een 350W motor halen een cruisesnelheid van 30 à 35 km/u. Bij deze speed-pedelecs is het vrijwel onmogelijk om de maximale snelheid van 45 km/u te trappen. Speed-pedelecs met een 500W motor halen een cruisesnelheid van 35 à 40 km/u en komen wel gemakkelijker aan het maximum.
STIPTHEID EN GENOT | De testrijders zetten zich vrij snel over de teleurstellende snelheidsprestatie van hun voertuig heen omdat ze andere voordelen ervoeren. Met name de voorspelbaarheid van de reistijd was voor velen een enorme opsteker. Sommige testrijders maken er uiteindelijk geen punt van als de rit meer tijd in beslag neemt. Door te fietsen, hoeven ze verder geen tijd meer aan lichaamsbeweging te spenderen. Eén van de belangrijkste conclusies uit het onderzoek is daarbij dat de testrijders het fietsen een positieve, aangename ervaring vinden.
De belangrijkste hindernis die de fietsers voor de test vermeldden, was het prijskaartje van een speed-pedelec. Daar waar bepaalde automerken tegenwoordig aanbiedingen onder de € 10.000 hebben, komen sommige speed-pedelecs aardig in de buurt van die psychologische grens. Die hoge prijs heeft veel, zoniet alles te maken met de inaccurate regelgeving waaraan de speed-pedelec onderworpen is.
DUUR DOOR EU-REGELS | De kern van het probleem is dat een speed-pedelec een nieuw soort voertuig is dat zich niet in het korset van ‘oude concepten’ laat wurmen. Het is geen fiets, het is geen bromfiets, het is een nieuw vervoermiddel. In de technische reglementering, die Europees is geharmoniseerd, is de speed-pedelec onderworpen aan een homologatieprocedure ontwikkeld voor klassieke bromfietsen. Dat is een uiterst complexe, inadequate en peperdure aangelegenheid. Het is die homologatie die de prijs van een speed-pedelec in de richting van een goedkope auto duwt. Speed-pedelecs vallen onder een homologatie voor brom- en motorfietsen van 1.036 pagina’s tekst, die grotendeels over het inperken van emissies en over veiligheidskenmerken gaat waar speed-pedelecs niets mee van doen hebben.
VISIONAIRE AMBTENAREN | Niet alleen de speed-pedelec in zijn geheel, maar tal van onderdelen zoals de remmen, het versnellingssysteem, de verlichting, de hoorn, de spiegel, enz. moeten worden gehomologeerd en mogen nadien enkel worden vervangen door identieke, gehomologeerde onderdelen. Het blijkt soms moeilijk om aan geschikte onderdelen te komen. De koplamp is wat dat betreft het grootste pijnpunt. Of de claxon, oorspronkelijk bedoeld om het lawaai van een brommer te overstemmen. De testrijders van 365SNEL waren vrijwel unaniem: de hoorn op een speed-pedelec klinkt zo agressief en angstaanjagend dat niemand hem gebruikt. De meeste fabrikanten zetten er vrijwillig een fietsbel bij, maar die klinkt dan weer te stil. In die technische reglementering heeft de Europese Unie de speed-pedelec gecategoriseerd als bromfiets. En dus hebben alle lidstaten, met uitzondering van België, die categorie overgenomen in hun wegcodes. Dankzij enkele visionaire ambtenaren bij de FOD Mobiliteit is de speed-pedelec in onze wegcode niet weggezet als bromfiets ‘tout court’, maar is een aparte categorie gecreëerd: bromfietsen klasse P – Speed-pedelecs. Dat maakte het mogelijk om aangepaste verkeersregels te maken met nieuwe verkeersborden die, door gebruik van de letter P, speed-pedelecs toelaten of uitsluiten. Bovendien maakte die aparte categorisatie het mogelijk om de speed-pedelec aan dezelfde financiële stimuli te onderwerpen als klassieke (e)-fietsen.
FLEXIBELE VERLONING | België en met name Vlaanderen ontpopt zich tot Europa’s constante groeimarkt voor speed-pedelecs. In 2017 werden er in Vlaanderen een goeie 4.500 geregistreerd, in 2018 was dat ruim 8.500 en vorig jaar werd de kaap van 12.000 gerond. Interessante vergelijking: in 2019 werd maar de helft zoveel volledig elektrische auto’s ingeschreven.
De hausse wordt sterk gedragen door interessante leasingmogelijkheden in het flexibel verloningssysteem. Volgens Wim Floré van fietsleasingbedrijf O2O en 3656SNEL projectpartner heeft de speed-pedelec bij hen al een aandeel van 35%. En dat terwijl er nog altijd een bijzonder zwaar obstakel is. Bepaalde paritaire comités laten geen flexibele verloning toe of slechts tot aan het minimum van de loonschaal. Dat verhindert fietsleasing bijvoorbeeld bij alle overheidsinstanties. Tijdens het 365SNEL Symposium van begin februari meldde een gemeenteraadslid dat zijn gemeente € 60.000 subsidie had ontvangen ten behoeve van CO2 verlaging, maar niet in staat is fietsleasing aan te bieden aan zijn werknemers. Antwerpen en Mechelen bevinden zich in een gelijkaardige positie en zijn op zoek naar een ‘omweg’.
VEILIGHEID | Na de test bleef verkeersveiligheid als barrière staan omdat de testrijders heel vaak negatieve ervaringen hadden met andere weggebruikers. Heel wat mensen kunnen een speed-pedelec niet onderscheiden, kennen de verkeersregels voor die speed-pedelecs niet en worden daardoor vaak nodeloos boos, soms zelfs agressief. Ook op speed-pedelec gebruikersfora vind je talloze verhalen over grimmige automobilisten die soms zelfs niet nalaten om speed-pedelecs de pas af te snijden of de kant in te rijden.
Een andere aanbeveling die tot in den treure dient herhaald, is verbetering van de infrastructuur. De huidige fietsinfrastructuur is ontwikkeld in functie van fietsen en speed-pedelecs zijn geen fietsen. Ze hebben infrastructuur nodig die veel, veel minder conflictueuze situaties teweegbrengt met andere weggebruikers, zowel gemotoriseerde voertuigen als (e)fietsers en voetgangers.
De vraag naar richtingaanwijzers klinkt bijna unisono want zo hoeven ze bij hogere snelheden het stuur niet los te laten om aan te geven waar ze naar toe willen. De spiegel die de speed-pedelec doorgaans zo’n 10 cm verbreedt, staat vaak in de weg bijvoorbeeld in conventionele fietsrekken of op dat fietspad dat volgens het Vademecum Fietsvoorzieningen idealiter 1 meter breed moet zijn. Wie toch 45 km/u haalt, heeft dan weer last van een pijnlijke ruis in de oren. Tot slot is er vrijwel geen kritiek op de helmplicht. Iedereen blijkt die vrij plichtsgetrouw na te leven behalve nu en dan voor dat ritje naar de bakker om de hoek.
GAMIFICATION | Het 365SNEL onderzoek leidde tot één, nieuwe belangrijke conclusie. Competitiviteit is een motivatie om met de speed-pedelec te pendelen. Speed-pedelec gebruik leidt tot een bepaalde competitiviteit met zichzelf en met anderen. Testrijders daagden zichzelf uit door bijvoorbeeld op zoek te gaan naar kortere routes of te proberen het traject sneller te rijden. Of nog, ze gingen ‘wedstrijdjes’ aan met andere weggebruikers of met hun partners, waarbij de speed-pedelec bijvoorbeeld werd ingezet tegen een racefiets. Dit element kwam niet eerder in de literatuur voor en evenmin in de eerste bevraging van de testrijders. Het was pas na de testen dat dit relevant bleek. Literatuurstudie na de testen toonde aan dat het bevorderen van competitie, door ‘gamification’ met smartphone-applicaties zoals Strava, een motiverend effect kan hebben op fietsgebruik. Het resultaat van 365SNEL lijkt er op te wijzen dat een soortgelijk effect mogelijk is voor speed-pedelecs maar is verder nog niet onderzocht.
